Gepubliceerd: 16 maart 2022
Op donderdag 3 maart jl. vond onze 7e Netwerkmiddag plaats, die deze keer nog digitaal plaatsvond. We bespraken een thema dat betrekking heeft op beide waterlinies: de militaire beplantingen op en rondom de forten van de Nieuwe Hollandse Waterlinie (NHW) en de Stelling van Amsterdam (StvA). Tijdens deze Netwerkmiddag bespraken we met twee inhoudelijke sprekers dit thema vanuit de geschiedenis en het huidige beheer. Wij kijken terug op een geslaagde middag met ruim 25 deelnemers.
Ronald Hamberg gaf een presentatie over de stand van zaken bij het Kenniscentrum. Aan uitbreiding van de collectie wordt veel tijd besteed en er wordt bijgedragen aan gebiedsanalyses en diverse andere projecten. Hij sloot af met het project beplantingen dat voor de provincie Utrecht uitgevoerd wordt.
Bij afwezigheid van programma-manager Mieke Verhees werd Kirke Mulders last-minute ingevlogen om ons bij te praten over de stand van zaken bij het Sitebureau Hollandse Waterlinies. Een formele gemeenschappelijk organisatie wordt 24 maart as. opgericht.
Martijn Boosten (Staatsbosbeheer) sprak over de historische ontwikkeling en de veelzijdige toepassing van militaire beplantingen. Hierin gaf hij aandacht aan de beplantingen die al ver voor 'onze' 19e eeuwse waterlinies werden gebruikt. De opgedane kennis werd toegepast in de beplantingsschema's voor de NHW, waarin in eerste instantie vooral meidoornhagen werden aangeplant als barrìere en versteviging van de aarden wallen en bomen die ‘gebruikshout’ moesten opleveren, zoals brandhout en om de borstweringen te versterken. Eind 19e eeuw werd de beplanting aangepast om vooral te fungeren als 'maskeering' (camouflage). Dit is ook terug te zien in de beplantingen van de StvA, waarin vooral beplanting werd aangeplant met een camouflerende werking.
Sandra van Lochem (Natuurmonumenten) sprak over het huidige beheer van beplantingen op de forten die door Natuurmonumenten beheert worden. Al in de jaren '90 is begonnen met het opstellen van beheerplannen. Het beheren van beplantingen kent diverse uitdagingen: zo is in de jaren '50 veel nieuwe aanplant geweest van populieren die nu aan vervanging toe zijn, en is vanaf 1975 een groei te zien van willekeurige beplantingen. Ook het aanplanten van historisch verantwoorde beplanting is complex: diverse soorten kampen met ziektes waardoor aanplanting van deze soorten niet meer wenselijk is. Vandaar dat wordt gekeken naar soorten die resistent zijn, maar ook lijken op de oorspronkelijke beplanting zoals Hollandse lindes en zwarte els.
Tijdens de einddiscussie bespraken we twee stellingen. De eerste stelling is of het wenselijk is om één lijn lijn te trekken in het beheer van beplantingen, of de onderlinge verschillen tussen de forten benadrukt moeten worden. In het gesprek bleek een grote voorkeur voor het instandhouden van de verschillen. Ieder fort representeert op die manier een bepaalde periode en juist die diversiteit vult elkaar aan. Bovendien vragen grootschalige beplantingen op de forten om blijvend beheer, wat in combinatie met het aanplanten een aanzienlijke financiele investering is.
De tweede stelling ging over de vraag voor welke uitdagingen staan we en welke oplossingen kunnen we vinden voor een historisch verantwoorde aanplant. Het aantal uitdagingen blijkt legio te zijn. Zo is historisch verantwoorde beplanting niet altijd wenselijk, omdat een deel van de beplanting (es en iep) te maken heeft met ziektes. En wat te doen met de beplanting die in de jaren '50 is aangeplant en nog steeds aanwezig is: moeten we die koesteren, of juist volledig weghalen? Experimenteren met inheemse of exotische soorten zou een optie kunnen zijn, aangezien dit in de 19e eeuw ook al volop gebeurde in de waterlinies.
Concluderend kunnen we stellen dat iedereen het erover eens dat beplantingen meer in beheer- en ontwikkelplannen opgenomen moeten worden, en niet als een 'toevallige aanwezigheid' gezien moeten worden maar een historische oorsprong hebben. De presentaties van beide sprekers en een genoemd document, zijn met de links hieronder te vinden. Tot slot hopen wij dat de volgende Netwerkbijeenkomst op een fysieke locatie in de Hollandse Waterlinies kan plaatsvinden.
De twee presentaties en een genoemde publicatie kunnen gedownload worden uit onze collectie:
Presentatie Militaire beplantingen op de Hollandse waterlinies (Martijn Boosten)
Presentatie Militaire beplantingen: huidig en herstel (Sandra van Lochem)