Gepubliceerd: 11 april 2023
Het Kenniscentrum Waterlinies (KCW) heeft, op verzoek van Utrecht Food Freedom (UFF), vorig jaar een onderzoek gepubliceerd naar de strategische voedselvoorziening in de Hollandse Waterlinies. We hebben een aanvullende vervolgstudie gepubliceerd voor geheel Nederland. Ben Hermans heeft naar de regulering van de voedselvoorziening gekeken in tijden van mobilisatie en oorlog.
Iedereen kent de Hongerwinter van 1944-1945 die de stedelijke bevolking in het westen trof. Maar de Hongerwinter was vooral het gevolg van het wegvallen van het distributiesysteem in de bezette gebieden. Er is juist in WOI en vóór het begin van WOII veel moeite gedaan de voedselvoorziening op peil te houden. Het doel was om niet afhankelijk te zijn van importen en de neutraliteit van Nederland te behouden. Wetgeving werd gemaakt om in tijden van nood de export van schaarse grondstoffen en de speculatie met voedselproducten tegen te gaan.
Er was al een en ander bekend hoe de voedselvoorziening tijdens WOI heeft gewerkt. Uit stukken in het Nationaal Archief blijkt dat ook vóór WOII nauwgezet is nagedacht over voedselvoorziening, toen nog met de hoop op het handhaven van de neutraliteit. In het artikel wordt onder meer ingegaan op de tweede Nota Economische Verdedigingsvoorbereiding die begin 1940 is vastgesteld en die voor een groot deel de voedselvoorziening betrof. Ter voorbereiding zijn inventarisaties van voorraden en wetgeving gemaakt, zoals een Bodemproductiewet. Dat de neutraliteit zo snel zou worden geschonden door de bezetting van Nederland werd toentertijd - uiteraard - niet voorzien.
De analyses van de voedselsituatie in Nederland die vóór WO II zijn gemaakt, zijn ook vandaag nog interessant. In feite is er in de tijd weinig veranderd in de afhankelijkheid van Nederland van de import van granen en mengvoeders vanuit verre buitenlanden. Hiertegenover stond en staat de productie en export van dierlijke eiwitten en vetten. Nederland stelde ook na WOII handelsbelangen voorop en bevorderde productieverhoging en intensivering van de landbouw ‘als maatschappelijk belang’. Maar met de oorlog in Oekraïne blijkt dat we - ondanks het wegvallen van grenzen binnen de Europese Unie - nog steeds afhankelijk zijn van importen voor de voedselvoorziening.
Download het onderzoeksverslag
Voedselvoorziening achter de Hollandse Waterlinies (deel 1)