Gepubliceerd: 15 oktober 2024
Sinds het begin van de aanleg van de Nieuwe Hollandse Waterlinie (1815) en de Stelling van Amsterdam (1881) worden verschillende getallen gebruikt die de omvang en lengte van beide linies aangeven. De binnenste grens, de grens van de inundaties aan de zijde van de verdediger of de hoofdverdedigingslijn, is meestal waar de maat wordt genomen. Maar de gebruikte lengten verschillen soms nogal. Waarbij meespeelt dat hoe nauwkeuriger je de hoofdverdedigingslijn volgt, hoe langer die wordt. Wat zijn de lengten van beide linies met een hedendaagse techniek?
Medewerker René Ros en oud-medewerker Chris Will hebben in de avonduren de meest betrouwbare kaarten van drie linies gekozen en die gebruikt om in Google Earth het tracé van de hoofdverdedigingslijnen (HVL) aan te geven, waarna de lengte eenvoudig bepaald kon worden. Een Google Earth bestand is beschikbaar als download zodat iedereen de bronnen en de tracé's kan controleren.
Als voorloper is ook naar de Oude Hollandse Waterlinie (OHWL) gekeken, gebaseerd op een kaart door Sander Enderink van Stichting Oude Hollandse Waterlinie (2021). Het noordelijke deel is een jaar later drie kilometer ingekort en als we naar het eerste tracé uit 1673 kijken, dan was de OHWL 125 km. lang.
De HVL van de Nieuwe Hollandse Waterlinie (NHWL) is in de loop der tijd op enkele punten gewijzigd en ook wat ingekort, in de Vechtstreek en bij Gorinchem. Hanteren we de HVL van 1940, dan is de lengte 95 km. Helaas was ook voor deze linie geen authentieke kaart beschikbaar en is een kaart uit de Atlas Nieuwe Hollandse Waterlinie (Colenbrander en Steenbergen, 2009) gebruikt.
Op basis van een historische kaart uit 1916-1920 werd ook de HVL van de Stelling van Amsterdam (StvA) bepaald en komen we op 149 km. Daarvan is 39 km het zeefront van Muiden tot Edam dat geen onderdeel van het werelderfgoed is. 'De Geschiedenis van de Stelling van Amsterdam' uit 1908-1910 schrijft "voor zoveel zij eventueel door troepen zal worden bezet [...] ongeveer 120 K.M., waarvan ongeveer 90 K.M. landfront". En als je in een paar rechte lijnen de lengte meet, zoals met een houten liniaal op een papieren kaart, dan kom je inderdaad op een vergelijkbare 118 km.
Omdat de NHWL en StvA twee aparte linies met eigen hoofdverdedigingslijnen waren en zijn, kunnen de lengtes bij elkaar opgeteld worden tot 244 km. Tel je het zeefront niet mee, dan kan je met goede reden zeggen dat de lengte van het werelderfgoed Hollandse Waterlinies 205 km. is, en afgerond 200 km.
Daarmee lijkt ook verklaard waarom er zoveel getallen de ronde doen: onnauwkeurige technieken waarvan de resultaten klakkeloos worden overgenomen. We hebben laten zien dat de herziene getallen degelijk zijn onderbouwd. En alhoewel de oude getallen nog wel zullen blijven circuleren, hopen we dat iedereen de verbeterde getallen zal gaan gebruiken.