Gepubliceerd: 08 september 2021
Op maandag 26 juli jl. heeft het World Heritage Committee (WHC) van de UNESCO de nominatie van de uitbreiding van de Stelling van Amsterdam met de Nieuwe Hollandse Waterlinie goedgekeurd. Dit is een kroon op het werk van vele jaren. Als Kenniscentrum willen we iedereen daarvoor bedanken en vooral feliciteren.
De Stelling van Amsterdam en de Nieuwe Hollandse Waterlinies zijn nu samen het UNESCO Werelderfgoed; de Hollandse Waterlinies. Met de toekenning van de werelderfgoedstatus wordt internationaal erkend dat de Hollandse Waterlinies uniek in de wereld zijn en onvervangbaar. Dit is iets om trots op te zijn en brengt ook verantwoordelijkheden met zich mee voor het rijk en de 4 betrokken provincies maar ook voor gemeenten, waterschappen, eigenaren en exploitanten. Er komt één nieuw bestuurlijk orgaan met deelname van de provincies om als site-holder te fungeren en de eerst verantwoordelijke te zijn. Speerpunten voor de siteholder zijn de bescherming van het erfgoed en het uitdragen.
De UNESCO status levert geen geld op maar kan wel zorgen voor meer bekendheid en daardoor meer bezoek aan de forten. Dit gaat niet vanzelf en vraagt afstemming en gezamenlijke inzet. Door gezamenlijk het verhaal uit te dragen en activiteiten te ontwikkelen die meer bezoekers naar het gebied trekken kunnen de inkomsten stijgen voor de ondernemers op de forten. Mooie voorbeelden daarvan zijn het Waterliniepad, een langeafstandswandeling langs de hele Hollandse Waterlinies, de Fietsicoonroute, een fietstocht langs alle plekken in de Hollandse Waterlinies en de activiteiten in het kader van Ode aan de Hollandse Waterlinies, zoals de podcast ‘Geheim Water’ waar we als Kenniscentrum aan meegewerkt hebben.
Om de Hollandse Waterlinies te beschermen en behouden zijn in het verleden vele investeringen gedaan en dit zal in de toekomst ook nog gebeuren, de Werelderfgoedstatus verandert hier niets aan. Vele onderdelen van de Hollandse Waterlinies zijn provinciale- of rijksmonumenten en daarvan is al in de Nederlandse wet en regelgeving vastgelegd dat het niet aangetast mag worden en beschermd en behouden moet worden. De unieke kwaliteiten van de Hollandse Waterlinies worden de komende tijd per deelgebied verder uitgewerkt en vastgelegd in gebiedsanalyses.
Wat we als Kenniscentrum vooral willen benadrukken, is de samenhang tussen alle onderdelen van beide waterlinies. Elk individueel fort staat niet in hetzelfde rijtje als de Griekse Akropolis, de Chinese Muur en de piramides van Egypte. Elk fort zou nooit op de Werelderfgoedlijst zijn gekomen en is op zich ook geen werelderfgoed, maar wél als onderdeel van de Hollandse Waterlinies. En bij die samenhang horen ook het landschap, de inundatiewerken, schuilplaatsen en vele kleine werken tot en met de grenspalen.
Tegelijkertijd zijn er veel verschillen tussen en binnen de beide waterlinies die we niet moeten vergeten. Het gebied waar ze in liggen, de voortgang in bouwtechnieken, de inundatiewerken enzovoort. Er zijn verschillen in de functies van beide waterlinies, in de zichtbare forten maar ook wat betreft minder zichtbare bouwwerken zoals inundatiesluizen (waaiersluizen vs. toldeuren), toegangsbruggen, kleuren van bergloodsen enzovoort.
De geschiedenis speelt daar een grote rol in en als Kenniscentrum hebben we daar een belangrijke verantwoordelijkheid in. Het Kenniscentrum is immers opgezet om historische kennis over de beide waterlinies te verzamelen, onderzoeken, borgen en verspreiden. Te beginnen met het materiaal dat de afgelopen decennia door het project Nieuwe Hollandse Waterlinie is verzameld en de bron was van het nominatiedossier. Wij zijn in 2018 opgericht toen het nominatiedossier praktisch klaar was.
We hebben een unieke en goede nieuwe website met kwalitatieve gebruikers, maar we blijven altijd bezig met het verbeteren en aanvullen van het materiaal in de collectie. Bovendien is onze website de eerste en vooralsnog enige website die zich al geheel op de gecombineerde Hollandse Waterlinies richt, met zoeken in collecties over beide waterlinies maar ook een gezamenlijk historisch verhaal bevat.
Leuk feitje om te melden: Fort Kijkuit stond bij vergissing al als onderdeel van de Stelling van Amsterdam op de Werelderfgoedlijst, terwijl het historisch gezien nooit onderdeel van die waterlinie is geweest. Door de uitbreiding tot Hollandse Waterlinies is die vergissing opgelost.
We hopen de komende tijd met veel mensen de Werelderfgoedstatus te kunnen vieren en als Kenniscentrum mee te werken aan het uitdragen van het prachtige unieke verhaal van de Hollandse Waterlinies.
Wil je het deel van de WHC vergadering over de Hollandse Waterlinies terugkijken? Met onderstaande link kom je bij het begin van de 32 minuten (3:18:04 t.e.m. 3:44:20) in de vergadering die iets meer dan vijf uur duurde! De finale hamerslag van de voorzitter en een afsluitend dankwoord door gedeputeerde Zita Pels van de provincie Noord-Holland begint op 3:41:34.
Extended 44th session of the World Heritage Committee - 26 July 2021